Radom to miasto przemysłowe w województwie mazowieckim, posiadające wiele dużych instytucji i budynków rządowych. W średniowieczu Radom zyskał wiele prestiżu, ponieważ królowie, tacy jak Władysław II Jagiełło, zatrzymywali się tutaj w drodze z Krakowa do Wilna.
Radom XXI wieku to miejsce wyjątkowe nie tylko pod względem zabytków i kultury, ale także rozmaitych form rozrywek. Jeżeli planujemy wycieczkę w obszary Mazowsza, powinniśmy zajrzeć do Radomia, gdzie można znaleźć wiele starodawnych reliktów. Możemy się nawet załapać na Radom Air Show, który odbywa się co drugi sierpień. Jest to największe tego typu widowisko w Polsce.
Najstarsze zabytki Radomia
W Radomiu wytyczono też szlak turystyczny „Zabytki Radomia”, który poprowadzi nas w kierunku średniowiecznych kościołów, a także eleganckich kamienic, gdzie w XIX wieku mieszkali radomscy przemysłowcy. A teraz sprawdźmy, co można zobaczyć w Radomiu.
Rynek w Radomiu
Po zniszczeniu Starego Radomia przez Litwinów w XIV wieku, król Kazimierz III Wielki wyznaczył lokalizację nowego miasta. Z kolei plac, który dzisiaj jest Rynkiem Radomia, znalazł się w centrum nowego miasta.
Wybierzmy się najpierw na wycieczkę do Domu Esterki. Jest to elegancki budynek w kolorze miedzi, który w XVII wieku został przebudowany w stylu manierystycznym. A potem możemy wyskoczyć do małego muzeum, gdzie dowiemy się ciekawych rzeczy o początkach średniowiecznej relokacji miasta. Innym pięknym starym domem jest barokowy Dom Gąski, który znajduje się tuż obok Domu Esterki.
Warto dodać, że w 1656 roku przebywał w Radomiu Karol X Gustaw ze Szwecji. Z kolei w 1930 roku na plac przybył Marszałek Józef Piłsudski, aby odsłonić Pomnik Legionów. W trakcie drugiej wojny światowej pomnik został rozebrany przez wojska niemieckie. Na szczęście w 1983 roku doczekał się generalnego remontu.
Nowy Ratusz w Radomiu
Po północnej stronie rynku znajduje się ratusz, który obecnie stoi pusty, ponieważ biura przeniesiono do znajdującego się nieopodal, znacznie większego Pałacu Sandomierskiego. Jest to jeden z najpopularniejszych zabytków w Radomiu.
Nowy Ratusz jest drugim ratuszem wybudowanym na rynku w Radomiu. A to dlatego, że jego poprzednik, który stał tam od XIV wieku, został zburzony w 1819 roku. Z kolei Nowy Ratusz to neorenesansowy budynek, który został wybudowany pod koniec lat 40. XIX wieku. Jego pomysłodawcą był włoski architekt Enrico Marconi.
Z kwadratową wieżą wygląda jak uproszczona wersja toskańskiego palazzo. Natomiast na fasadzie można rozpoznać herby Polski i Radomia.
Resursa Obywatelska w Radomiu
Resursa Obywatelska mieści się przy ul. Malczewskiego 16. Jest to wystawna sala, w której odbywają się imprezy mające na celu zbiórkę pieniędzy dla szpitala św. Kazimierza.
Ukończona w 1852 roku Resursa Obywatelska ma architekturę klasycystyczną. Na frontonie znajduje się alegoryczna płaskorzeźba przedstawiająca Caritas. Z kolei na dachu umieszczono posągi trzech muz: Euterpe, Clio i Melpomeny.
W czasach swojej świetności – pod koniec XIX wieku – Resursa urządzała bale maskowe, koncerty, przedstawienia teatralne i recitale poetyckie. Później, w czasie pierwszej wojny światowej, służyła jako szpital. A w 1939 roku została zarekwirowana przez wojska niemieckie, stając się „Deutsches Haus”.
Resursa Obywatelska jest w pełni odrestaurowanym zabytkiem w centrum miasta – jedna z największych atrakcji w Radomiu. Warto też dodać, że na skwerku stoi pomnik Jana Malczewskiego.
Pałac Sandomierski w Radomiu
Pałac Sandomierski mieści się przy ulicy Żeromskiego 53. Jest to kolejny wspaniały zabytek polecany przez miasto. Obiekt powstał po tym, jak Radom stał się siedzibą władz wojewódzkich dla Guberni Radomskiej w Królestwie Polskim. Była to część kraju kontrolowana przez Rosjan.
A z racji tego, że w Radomiu przebywało wielu nowych urzędników, potrzebna była nowa izba. Ten neoklasycystyczny budynek, zaprojektowany przez florenckiego architekta Antonio Corazziego, został ukończony w 1827 roku. Dziś znajdują się tutaj miejskie urzędy i Komisja Województwa Sandomierskiego w Radomiu.
W architekturze pałacu warto zwrócić uwagę na to, że skrzydło północne jest dobudówką z czasów okupacji hitlerowskiej. Wyraźnie widać tutaj styl faszystowskiego modernizmu. Jednakże jest to również kawał bogatej historii regionu, dzięki czemu Pałac Sandomierski jest jedną z najczęściej odwiedzanych atrakcji w Radomiu.
Dom Glogierów w Radomiu
Kolejnym przystankiem na szlaku turystycznym „Zabytki Radomia” jest efektowny dom, który w 1914 roku wybudował dla siebie urzędnik państwowy i przyszły senator RP Maciej Glogier. Do realizacji tego projektu zatrudnił Józefa Piusa Dziekońskiego – jednego z najbardziej utalentowanych architektów, który zaprojektował dziesiątki kościołów i innych zabytków w całej Polsce.
Ukończony w 1914 roku Dom Glogierów przy ul. Sienkiewicza jest wielkim miszmaszem stylów i łatwym do rozpoznania dzięki swojej asymetrycznej fasadzie. Przypomina nieco francuski zamek przeniesiony do centrum Radomia. Dom Glogierów ma mansardowy dach z bardzo kunsztowną lukarną, barokowe sterczyny, wnękę z jońskimi kolumnami, narożniki na narożach i balustradę pod oknami drugiego piętra.
Religijne atrakcje Radomia – zabytkowe kościoły i cmentarze
Radom to także miasto przepięknych kościołów i wiekowych cmentarzy. W związku z tym poniżej umieściliśmy jedne z najstarszych i najlepszych takich atrakcji w Radomiu.
Kościół św. Wacława w Radomiu
Jest to najstarszy kościół w Radomiu, który wybudowano w XIII wieku. Ta zwarta budowla ma burzliwą historię. Natomiast w jej pięciu ostrołukowych otworach okiennych i trzech przyporach widać wyraźne ślady najwcześniejszej architektury. Nawa jest nieco nowsza od prezbiterium, datowana na XIV wiek. A zachodni szczyt został w XVI wieku przebudowany w stylu wczesnego renesansu.
Najpierw kościół ucierpiał w czasie wojen napoleońskich, stając się spichlerzem austriackim. A później – w okresie Księstwa Warszawskiego – przerobiono go na magazyn wojskowy. Jednak najgorsza rzecz spotkała kościół na początku XX wieku, gdy został przekształcony w rosyjskie więzienie.
Po wojnie obiekt sprawował funkcję oddziału szpitala psychiatrycznego. Dopiero w 1985 roku kościół został ponownie poświęcony i otworzył swoje podwoje dla pierwszego nabożeństwa. Jeżeli gustujemy w najstarszych zabytkach Radomia, ten kościół koniecznie musimy zobaczyć.
Kościół św. Jana Chrzciciela w Radomiu
W tym kościele, pochodzącym z czasów króla Kazimierza Wielkiego z połowy XIV wieku, został ochrzczony Jacek Malczewski. Jego chrzest odbył się w 1854 roku.
Od tamtego czasu wprowadzono wiele zmian w architekturze, zwłaszcza na początku XIX wieku, kiedy kościół był w stanie ruiny. Wówczas musiał zostać częściowo rozebrany i odbudowany.
Jednak pomimo tego, że wiele atrakcji w tym kościele jest stosunkowo nowych, jest także jedna rzecz, która przetrwała próbę czasu. Mowa tutaj o przepięknej kaplicy ufundowanej przez Jana Kochanowskiego na początku XVII wieku. Sufit nawy jest równie piękny – zdobiony kolorowymi obrazami w stylu gotyckim. Tylko że obrazy te są znacznie nowsze, niż wyglądają. Datowane są na lata 70. XX wieku.
Zespół klasztorny bernardynów w Radomiu (kościół pow. Św. Katarzyny Aleksandryjskiej)
Ten czynny klasztor prowadzony jest przez zakon bernardynów, który został zaproszony do Polski przez króla Kazimierza IV Jagiellończyka w XV wieku. Zakon składa się z około 30 klasztorów – w kraju i za granicą; we Włoszech, Niemczech i Argentynie.
Został założony w 1468 roku i jest jednym z najlepiej zachowanych klasztorów w Polsce. Prawie wszystko zbudowane jest tutaj z cegieł, które mnisi sami wypiekali w swojej cegielni. Najcenniejszym wyposażeniem kościoła jest późnogotycki ołtarz główny z rzeźbionymi scenami pasyjnymi. Prawdopodobnie wykonano go w warsztacie niemieckiego mistrza Wita Stwosza.
W ścianach prezbiterium i nawy znajdują się kamienie księgi głównej, a także ozdobne pomniki barokowe miejscowej szlachty z XVII wieku.
Cmentarz żydowski w Radomiu
Historia Cmentarza Żydowskiego w Radomiu jest tak tragiczna, jak można by się spodziewać. Jednak na końcu przejawia pewną iskierkę odkupienia. Cmentarz został założony w 1832 roku, podczas epidemii cholery. Obiekt rozwijał się w tym samym tempie, co populacja żydowska Radomia, która na przełomie XIX i XX wieku wzrosła do 30 tysięcy.
Hitlerowcy jednak zniszczyli cmentarz w czasie wojny. Dlatego przez kilka następnych dziesięcioleci nagrobki znajdowano w nietypowych miejscach. Kamienne tablice znajdowano na brukowanych drogach, pasie startowym lotniska, wkomponowane w budynki, wzdłuż brzegów strumieni, a nawet w kanałach.
Jednakże dzięki wspólnym wysiłkom polsko-izraelskim do odnowienia cmentarza udało się zrekrutować więźniów, ale tylko ochotników, którzy postawili obiekt na nogi. Natomiast w 2010 roku na uroczystości z udziałem Naczelnego Rabina Polski odsłonięto nowy pomnik.
Cmentarz Żydowski jest obowiązkowym przystankiem podczas zwiedzania historycznych obiektów Radomia.
Ciekawe miejsca w Radomiu – muzea i skanseny
A tutaj mamy coś dla tych, którzy uwielbiają wskakiwać w śliskie kapcie i zanurzać się w świecie zamierzchłych eksponatów. Są to dwa muzea, które powinny zasilić listę radomskich atrakcji każdego entuzjasty historii, kultury i sztuki.
Muzeum Wsi Radomskiej w Radomiu
Na sielankowym, pagórkowatym terenie na południowo-zachodnich obrzeżach Radomia znajduje się skansen, który zgromadził ponad 60 zabytkowych drewnianych budynków z całego regionu radomskiego.
Najstarszym zabytkiem jest kościół rzymskokatolicki pw. św. Doroty w Wolanowie, który powstał w 1749 roku. Jego wnętrze zdobią piękne barokowe malowidła typu trompe l’oeil. W wiosce jest jeszcze jeden kościół oraz wiatraki i różne obiekty zabytkowe, takie jak sala zebrań, gmach sądu, dwa dwory, pasieka, kilka folwarków, kuźnie i tartak.
W zagrodach siedzą sobie owce, kozy i kurczaki. A do większości budynków można wejść, aby zobaczyć zabytkowe wnętrza. Nie można też pominąć wystaw poświęconych m.in. transportowi konnemu, narzędziom rolniczym, pszczelarstwu i hodowli zwierząt.
Natomiast w Boże Narodzenie i Wielkanoc odbywają się wystawy specjalne. A w ciągu roku organizowane są rozmaite uroczystości, takie jak festiwal chleba i festiwal ziemniaków. Tak więc, jeżeli szukacie jednego z najciekawszych miejsc w Radomiu, właśnie je znaleźliście.
Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu
Drugim z najpopularniejszych muzeów w Radomiu jest dawne kolegium dla zakonu pijarów z 1756 roku. Muzeum nosi imię najsłynniejszego Radomianina i cenionego malarza-symbolisty – Jacka Malczewskiego.
Znajduje się tu kilka jego dzieł, które uzupełniają dzieła innych XIX- i XX-wiecznych twórców, m.in. realisty Józefa Chełmońskiego i malarza akademickiego Władysława Czachórskiego.
W muzeum dostępny jest też dział archeologiczny z ciekawymi znaleziskami z pochówków z epoki brązu. A dla miłośników zamierzchłych czasów udostępniono dział historii, gdzie mieszczą się współczesne dokumenty z czasów powstania styczniowego (lata 1863-64) i powstania kościuszkowskiego (1794 rok). Nie zabrakło też wydziału historii naturalnej, gdzie przedstawiono eksponaty z dziedziny botaniki, entomologii, mineralogii, paleontologii i wielu innych.
Inne atrakcje w Radomiu
Oprócz zabytkowych kościołów, kolorowych kamienic i edukacyjnych muzeów Radom oferuje też coś dla plażowiczów, spacerowiczów, miłośników flory i akrobacji lotniczych.
Ulica Stefana Żeromskiego w Radomiu
Ten szeroki i reprezentacyjny deptak biegnie ze wschodu na zachód przez centralne Śródmieście Radomia. W XIX wieku większa część ulicy została szybko zabudowana, wznosząc przy niej eleganckie kamienice w neoklasycystycznym stylu.
W lepiej zachowanych budynkach mieszkalnych nadal widnieją nazwiska oryginalnych właścicieli jak Urbanowicz, Czempiński, Gozman czy Kociubski. Warto wziąć pod uwagę neoklasycystyczny Pałac Kierzkowskich i neorenesansowy Dom Podworskiego. I obowiązkowo trzeba też zahaczyć o Pałac Balińskich-Hemplów. Jest to zespół neoklasycystycznych budowli architekta Stefana Balińskiego, w formie jego prywatnej rezydencji.
Latem zawsze jest stały napływ turystów i mieszkańców, ponieważ ulica Żeromskiego to jedno z najlepszych miejsc na spacery w Radomiu. Mieści się tu również wiele tarasów barowych, gdzie możemy spocząć i uraczyć się pysznym deserem albo orzeźwiającym napojem.
Stary Ogród w Radomiu
Utworzony w 1822 roku najstarszy park miejski w Radomiu jest również jednym z najstarszych parków w Polsce. Ten siedmiohektarowy ogród mieści się na północny zachód od centrum Śródmieścia. Przez ogród przepływa rzeczka Mleczna, będąca prawym dopływem Radomki.
Stary Ogród w Radomiu stracił swoją świetność w czasie drugiej wojny światowej, kiedy został użyty jako niemiecki magazyn. Po wojnie nastąpiła szybka odbudowa obiektu. Z kolei w 2014 roku przeprowadzono gruntowniejszą przebudowę – wytyczono nowe deptaki i ścieżki rowerowe. A do tego cały teren wzbogacono placem zabaw i miejscem do rozgrywania partyjek szachowych.
Jakby nie było, Stary Ogród to jedno z najpiękniejszych miejsc na spacery w Radomiu.
Zalew Borki w Radomiu
Zalew Borki to najlepsze miejsce w Radomiu na spędzenie upalnego weekendowego popołudnia. Ten dziewięciohektarowy zbiornik można namierzyć kilka kilometrów na zachód od centrum. W gorące dni można wylegiwać się na piaszczystej plaży na północnym brzegu, korzystać z oferty eleganckiej kawiarni, a nawet wypożyczyć rowerek wodny lub kajak i rozpocząć eksplorację linii brzegowej.
Wiele osób do dzisiaj martwi się, że wcześniej zbiornik nie był zbyt czysty. Jednak dobrą wiadomością jest to, że to niegdyś skażone jezioro zostało osuszone, oczyszczone i uszczelnione jeszcze na początku 2000 roku. Dlatego nie ma się czego obawiać. Poza tym jest to jedno z najpopularniejszych miejsc w Radomiu. A to już o czymś świadczy, prawda?
Kolejnym dowodem na to, że woda w zbiorniku jest czyściutka, są duże ilości szczupaków, okoni, linów, karpi i karasi.
Radom Air Show
Lotnisko w Radomiu znajduje się trzy kilometry na wschód od centrum. I mimo tego, że obiekt może pochwalić się nowoczesnym terminalem, nigdy nie organizowano tu regularnych lotów dłużej niż przez kilka miesięcy. Zamiast tego służy do szkolenia pilotów wojskowych.
Lotnisko co dwa lata ożywa na największych pokazach lotniczych w Polsce, które odbywają się pod koniec sierpnia, przyciągając dziesiątki tysięcy ludzi. Pokazy finansowane są przez siły powietrzne, radomskie lotnisko, lokalny klub lotniczy i miasto Radom.
Na pokazy zlatują się jednostki akrobacyjne z całej Europy, których podniebny taniec wprawia w zachwyt każdego miłośnika podniebnych akrobacji. Dużą zaletą jest również to, że samoloty można oglądać na ziemi. Są tutaj wszystkie rodzaje maszyn powietrznych; od myśliwców po helikoptery, transportowce i samoloty obserwacyjne, takie jak Boeing E-3 Sentry.
Podsumowanie
Radom to miasto z bardzo bogatą historią i całym mnóstwem zabytkowych obiektów datowanych na różne okresy. Do tego miasto otaczają prześliczne krajobrazy i inne bardzo ciekawe miejsca. Z kolei w lecie Radom umożliwia korzystanie z wodnych atrakcji i wycieczek krajoznawczych. Jest więc znakomitym wyborem zarówno na wyjazd we dwoje, jak i rodzinne wakacje.